«ΔΕΙΤΕ ΣΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟ»
Παρά την επιτυχία της ταινίας «Don’t Look Up» εμείς θα θέλαμε να σας ενθαρρύνουμε στο «Να Κοιτάτε Ψηλά» και γι’ αυτόν τον λόγο, σας ενημερώνουμε για την συνέχιση των άρθρων με τον τίτλο «ΔΕΙΤΕ ΣΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟ», μέσα από το ανανεωμένο μας site https://astronomos.gr/, της Εταιρείας Αστρονομίας και Διαστήματος, με έδρα τον Βόλο!
Στόχος μας είναι να βοηθήσουμε τον αρχάριο, αλλά και τον ερασιτέχνη αστρονόμο, που ξεκινάει τώρα τα πρώτα του βήματα στον απέραντο και αστείρευτο ουράνιο θόλο, να βγει έξω από το σπίτι του και κοιτάζοντας ψηλά στον ουρανό, να εξοικειωθεί μαζί του.
Οι πραγματικοί αυτοί «εραστές της τέχνης» του ουρανού, με όλη τη σημασία της λέξης «ερασιτέχνης», αφιερώνουν όλο τον ελεύθερο χρόνο τους, από τις καθημερινές τους ασχολίες, στην παρατήρηση του ουρανού. Και δεν είναι μόνο αυτοί, αφού τα τελευταία ιδίως χρόνια η παρατήρηση του ουρανού έγινε μια προσφιλής ενασχόληση και για πολύ περισσότερους συμπολίτες μας, πέρα από τους ερασιτέχνες.
Μοναδικά εφόδια που θα πρέπει να έχουμε όσοι παρατηρούμε, αυτήν την εποχή τον νυχτερινό ουρανό, θα πρέπει να είναι εκτός από την υπομονή, και την επιμονή, να διαθέτουμε και πολύ ζεστά ρούχα!
Με τα μάτια μας, ως μέσο παρατήρησης, αλλά και ένα ζευγάρι κιάλια για τους περισσότερο απαιτητικούς, σας προσκαλούμε να ξεναγηθούμε στις ομορφιές του έναστρου ουρανού!
Ο χειμώνας έχει μπει για τα καλά και ο νυχτερινός ουρανός είναι πιο όμορφος από ποτέ! Κρύβει τα πιο όμορφα ουράνια στολίδια, τα πιο πλούσια και λαμπρά αστέρια από κάθε άλλη εποχή!
Θα ξεκινήσουμε αυτή την περιήγησή μας στον χειμερινό ουρανό με το Χειμερινό Τρίγωνο. Πρόκειται για έναν εντυπωσιακό γεωμετρικό σχηματισμό τριών άστρων, τα οποία είναι ορατά με γυμνό μάτι από τον ουρανό της Ελλάδος. Αποτελείται από τα εξής τρία αστέρια: τον Μπετελγκέζ του Ωρίωνα, τον Πρόκυνα του Μικρού Κυνός και τον Σείριο του Μεγάλου Κυνός.
Πώς τα εντοπίζουμε όμως;
Ας ξεκινήσουμε από τον Ωρίωνα, τον Κυνηγό, ο οποίος μπορεί να εντοπιστεί στο νότιο ουρανό στη διάρκεια του χειμώνα, από τα τέλη Σεπτεμβρίου μέχρι τα μέσα Απριλίου.
Πρόκειται για ένα μεγάλο και εντυπωσιακό αστερισμό. Αναζητήστε επτά λαμπρούς αστέρες που σχηματίζουν μια κλεψύδρα, με τρεις λαμπρούς αστέρες, κατά σειρά, να σχηματίζουν το στένωμα της κλεψύδρας ή τη ζώνη του κυνηγού. Ο πιο λαμπρός αστέρας είναι ο Μπετελγκέζ, ο οποίος εντοπίζεται εύκολα, όντας ο ώμος του Ωρίωνα.
Από την ζώνη του Ωρίωνα φέρνουμε μια ελαφρώς καμπυλωμένη γραμμή, η οποία διέρχεται ακριβώς πάνω από τον Σείριο! Ο Σείριος εντοπίζεται εύκολα, αφού πρόκειται για τον πιο λαμπρό αστέρα στον χειμερινό ουρανό! Ο Προκύων είναι αριστερά του Μπετελγκέζ και λίγο ψηλότερα από τον Σείριο.
Το χειμερινό Τρίγωνο είναι αυτό το ισόπλευρο τρίγωνο στις κορυφές του οποίου βρίσκονται ο Μπετελγκέζ του Ωρίωνα, ο Προκύων του Μικρού Κυνός και ο Σείριος του Μεγάλου Κυνός.
Ο Μεγάλος και ο Μικρός Κύων, σύμφωνα με την μυθολογία, ήταν τα κυνηγόσκυλα του Ωρίωνα. Ο Μεγάλος Κύων, σύμφωνα με τη μυθολογία, ήταν πολύ γρήγορος, ώστε μπορούσε να ξεπεράσει σε ταχύτητα οποιοδήποτε άλλο ζώο. Για το λόγο αυτό ο Ωρίων τον εκτιμούσε πάρα πολύ!
Μπετελγκέζ του Ωρίωνα:
Μυθολογικά Στοιχεία:
Ο Ωρίωνας είναι ένας από τους πιο εύκολα αναγνωρίσιμους αστερισμούς και βρίσκεται ακριβώς νότια στις 8 μ.μ. κατά τους μήνες Ιανουάριο και Φεβρουάριο.
Προσωποποιείτε συνήθως ως κυνηγός, γίγαντας ή πολεμιστής. Σε παλιούς αστροχάρτες εικονίζεται να υψώνει ένα ρόπαλο και την ασπίδα του, ενάντια στη μανιασμένη επίθεση του γειτονικού Ταύρου.
Στην ελληνική μυθολογία ήταν γιος του Ποσειδώνα. Πέθανε από ένα τσίμπημα σκορπιού, τιμωρούμενος για την έπαρσή του. Κατόπιν αιτήματος της ερωμένης του, της Αρτέμιδας, τοποθετήθηκε στον ουρανό κατά τρόπο ώστε να δύει, όταν ανατέλλει ο αστερισμός του Σκορπιού!
Το πιο λαμπρό αστέρι του αστερισμού είναι ο Μπετελγκέζ ή α- Ωρίωνα. Το όνομα του είναι αραβικό και σήμαινε «ώμος του γίγαντα».
Αστρονομικά Στοιχεία:
Ο Μπετελγκέζ είναι από τους λαμπερότερους αστέρες του ουράνιου θόλου,11ος κατά σειρά λαμπρότητας από όλους τους αστέρες. Είναι κόκκινος υπεργίγαντας, που βρίσκεται στο δεξιό ώμο του κυνηγού στον αστερισμό του Ωρίωνα!
Απέχει 650 ε.φ , με διάμετρο 500 φορές την διάμετρο του Ήλιου μας. Είναι 13000 φορές λαμπρότερος από το δικό μας άστρο, με επιφανειακή θερμοκρασία 3000 °C και παρουσιάζει μια συνεχή μεταβολή της λαμπρότητας του. Είναι από τους επικρατέστερους υποψηφίους να εκραγεί κάποια μέρα ως υπερκαινοφανείς αστέρας!
Προκύων του Μικρού Κυνός:
Μυθολογικά Στοιχεία:
Ο αστερισμός του Μικρού Κυνός διαθέτει τον πολύ λαμπρό αστέρα α- Μικρού Κυνός ή Προκύων. Το όνομά του Προκύων οφείλεται στο γεγονός ότι ανατέλλει πριν από τον αστερισμό του Μεγάλου Κυνός και έχει καθιερωθεί από αρχαιοτάτων χρόνων, αφού αναφέρεται στα κείμενα του Πτολεμαίου και του Άρατου!
Ένας από τους μύθους αναφέρει ότι η Ωραία Ελένη είχε έναν σκύλο, ο οποίος πνίγηκε στα νερά του Ευρίπου. Παρακάλεσε, τότε, τον Δία να τον επαναφέρει στη ζωή και να τον τοποθετήσει ανάμεσα στους αθάνατους αστερισμούς του ουρανού. Ο Δίας εισάκουσε την παράκλησή της!
.
Αστρονομικά Στοιχεία:
Ο Προκύων είναι ένα λευκό αστέρι που βρίσκεται 11,5 έτη φωτός μακριά και είναι το 8ο φωτεινότερο αστέρι του νυχτερινού ουρανού!
Έχει 1,4 φορές την μάζα του Ηλίου, διάμετρο 17200 χλμ. και είναι 7,5 φορές λαμπρότερος από το δικό μας άστρο, με θερμοκρασία 7.750 °C.
Θεωρείται ότι ανήκει στην κατηγορία των υπογιγάντων αστέρων, είναι δηλαδή στο στάδιο που τελειώνει η «καύση» του υδρογόνου και έχει αρχίσει να διογκώνεται!
Στην πραγματικότητα είναι ένα δυαδικό σύστημα που αποτελείται από τον Πρόκυνα A και έναν αμυδρότερο σύντροφο τον Πρόκυνα B. Είναι δηλαδή και αυτός διπλός αστέρας, όπως ο Σείριος, και ο συνοδός του αστέρας είναι επίσης λευκός νάνος, όπως και ο Σείριος Β. Η ύπαρξη του συνοδού διαπιστώθηκε για πρώτη φορά, το 1896,από τον John Scheberle με τηλεσκόπιο 36 ιντσών!
Σείριος του Μεγάλου Κυνός:
Μυθολογικά Στοιχεία:
Το όνομά του προέρχεται από τα αρχαία ελληνικά και σημαίνει «καυτός», καθώς κατά τους αρχαίους χρόνους θεωρούταν ότι ήταν πηγή θερμότητας. Ο Ησίοδος, ένας από τους αρχαίους Έλληνες ποιητές, έγραψε ότι «ο Σείριος ξέραινε το κεφάλι και τα άκρα». Λόγω της εξαιρετικής λαμπρότητας του, η ετήσια πορεία του χρησίμευε ως ημερολογιακός δείκτης, από την εποχή των αρχαίων Αιγυπτίων, δηλαδή πριν από το 2000 π.Χ.. Όταν εμφανιζόταν στον ουρανό, πριν την αυγή, προμήνυε την έναρξη των ευεργετικών πλημμυρών του Νείλου, γεγονός μεγάλης σπουδαιότητας για τους αγρότες που ζούσαν στις παρόχθιες περιοχές, καθώς η πλημμυρίδα μετάφερνε νέα λάσπη στη γη και αναπλήρωνε το χώμα!
Κατά σύμπτωση σήμερα παρατηρείται ακριβώς στο νότο τα μεσάνυχτα της 1ης Ιανουαρίου!
Αστρονομικά Στοιχεία:
Η ασυνήθιστη λαμπρότητα του α- Μεγάλου Κυνός ή Σείριου οφείλεται στον συνδυασμό της ισχυρής εκπομπής φωτός και της σχετικής του εγγύτητας προς εμάς.
Έχει κατά προσέγγιση διπλάσια μάζα και διπλάσια διάμετρο σε σύγκριση με τον Ήλιο και εκπέμπει 20 φορές περισσότερο φως. Αυτό από μόνο του δεν είναι και τόσο ασυνήθιστό. Εκείνο που συμβάλλει στο να φαίνεται τόσο λαμπρός στον ουρανό μας είναι ότι απέχει μόνο 8,6 έτη φωτός μακριά!
Στην πραγματικότητα ο Σείριος είναι ένας κυανόλευκος αστέρας, αλλά εμείς τον βλέπουμε να λαμπυρίζει με διάφορα χρώματα, καθώς το φως του διαθλάται από τα ρεύματα αέρα στην ατμόσφαιρα της Γης, τις παγερές χειμωνιάτικες νύκτες .Με κιάλια ή με ένα μικρό τηλεσκόπιο είναι εκθαμβωτικός!
Επίσης, είναι ένας διπλός αστέρας. Αυτό σημαίνει ότι ο συγκεκριμένος αστέρας δεν είναι μονήρης, αλλά έχει ακόμη έναν συνοδό αστέρα τον Σείριο Β, ο οποίος δεν διακρίνεται με μικρά τηλεσκόπια! Αυτό ανακαλύφθηκε το 1862 από τον Αμερικανό αστρονόμο Alvan G.,ο οποίος είδε πρώτος αυτόν τον αμυδρό συνοδό του Σείριου, ενώ δοκίμαζε ένα νέο τηλεσκόπιο!
Επομένως, το Χειμερινό Τρίγωνο δεν είναι αστερισμός, αλλά ένας χαρακτηριστικός τριγωνικός σχηματισμός, ο οποίος δεσπόζει ψηλά στο χειμερινό νοτιοανατολικό ουρανό και αποτελείται από τρία πανέμορφα λαμπερά αστέρια που μεσουρανούν, τον πορτοκαλί Μπετελγκέζ του Ωρίωνα, τον μοναχικό Πρόκυνα του Μικρού Κυνός και τον φλεγόμενο Σείριο του Μεγάλου Κυνός, σχηματίζοντας ένα σχεδόν ισόπλευρο τρίγωνο.
Ίσως συμβολίζει την αγάπη που έτρεφε ο Ωρίωνας στα δύο έμπιστα σκυλιά του, τον Σείριο και τον μικρότερο Πρόκυνα, αλλά ίσως συμβολίζει κι αυτό που μόνο τα δικά μας μάτια θέλουν να δουν!
ΠΗΓΕΣ:
○ THE MONTHLY SKY GUIDE (RIDOATH-TIRION)
○ ΤΟ ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ (ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Δ. ΜΑΥΡΟΜΜΑΤΗΣ) https://astronomos.gr/shop-category/books/
○ ΟΥΡΑΝΟΓΡΑΦΙΑ – Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΑΣΤΕΡΙΣΜΩΝ (ΧΑΡΙΤΩΝ ΤΟΜΠΟΥΛΙΔΗΣ)
Ζαγάκος Γεώργιος,
Ερασιτέχνης Αστρονόμος και Μέλος Δ.Σ της Εταιρείας Αστρονομίας και Διαστήματος, με έδρα τον Βόλο.